Шмат месцаў на зямлі вядзьмарскіх і загадкавых, але край азер, лясоў і балот – заўседы таямніца, натхненне, казка.
Без легенд і казак, народжаных народам Нарачанскага краю, не будзе аповяд пра яго поўным. Толькі аб самім возеры Нарач захавалася некалькі легенд.
Адна з іх распавядае пра тое, што даўным-даўно ніякіх азер тут не было. Стаяў усюды глухі, дрымучы лес. У лесе, у хатцы жыў ляснік са сваей дачкой. Дачка была дзіўнай прыгажуняй з доўгімі бялявымі, як лен, валасамі.
Дачуўшыся аб незвычайнай прыгажосці дзяўчыны, да яе прыязджалі сватацца жаніхі. Але Нара, так звалі прыгажуню, усім адмаўляла. Яна ўжо любіла моцнага і адважнага юнака, які, да таго ж быў майстрам на ўсе рукі.
Аднойчы летам, у ліку іншых падарункаў, юнак падарыў Наре люстэрка, са словамі: «Беражы яго, яно чароўнае, яно адліта з рудниковых пясчынак. У яго празрыстай глыбіні ты зможаш убачыць свой лес». Тады Нара зазірнула ў люстэрка і ўбачыла: яснае чыстае неба, возера колеру неба, хвалі закіпае стромкія і чайка над вадою лунае.
Але ў той момант нішто не прадвяшчала дрэннага каханым, і Нара нічога не зразумела з свайго бачання. Лета прайшло, наступіла восень, яна-то і прынесла бяду. Слугі аднаго з мясцовых багацеяў наляцелі ў хатку лесніка, яго забілі, а дачка схапілі і адвялі да гаспадара.
Плакала Нара і чакала дапамогі ад каханага. І дапамогу прыйшла. Юнак прабраўся ў палац, забіў ненавіснага пана, але прачнулася варта… Ускочыўшы на коней, любасныя паспрабавалі сысці ад пагоні, а яна ўсе бліжэй і бліжэй, і вось ужо наганяе. Юнак адправіў Парушэння ў бок яе дома, а сам адвеў пагоню.
Прымчалася дзяўчына на кані да таго месца, дзе быў яе з бацькам дом, і ўбачыла толькі папялішча. У знямозе апусцілася яна на зямлю і стала чакаць жаніха. Шмат прайшло часу, а юнак усе не з’яўляўся. І тады успомніла Нара пра люстэрка, зазірнула ў яго і ўбачыла – ляжыць на ўзгорку цела забітага юнакі, варта над ім верны конь ды крумкач кружыць. У жаху выпусціла дзяўчына люстэрка…
Калісьці на беразе вялікага возера з крыштальна-празрыстай вадой жыла дзяўчына Нара. На заходзе любіла яна сядзець ля вады на пяшчаным беразе і спяваць, падыгрываючы сабе на арфе.
Аднойчы песні Нары пачуў пан, стары ўдавец, і захацелася яму ўзяць дзяўчыну ў жонкі. Але ў Нары быў жаніх, і яна адмовілася. Тады слугі забілі хлопца, а дзяўчыну прывялі ў панскія харомы.
У ноч перад шлюбам Нара падпаліла палац і паспрабавала ўцячы. На беразе яе нагнала палацавая ахова. Калі Нара зразумела, што ад пагоні не сысці, кінулася ў ваду.
З таго часу і называюць возера яе імем — Нара або Нарач.
што даўным-даўно азер тут не было, а стаяў густы дрымучы лес. У лесе ў хатцы жыў ляснік са сваей прыгажуняй дачкой. Многія прыязджалі да яе сватацца, але яна любіла адважнага і моцнага юнака, які да таго ж быў майстрам на ўсе рукі.
Аднойчы юнак падарыў сваей каханай люстэрка і сказаў: «Беражы яго, яно чароўнае і адліта з крынічных пясчынак, у ім ты ўбачыш свой лес.» Калі дзяўчына зазірнула ў люстэрка, то ўбачыла возера колеру неба і чайку, самотна парящую над хвалямі, але яна нічога не зразумела з гэтага бачання.
Аднойчы багаты памешчык паляваў у тых месцах, убачыў прыгажуню Галіну і загадаў сваім слугам даставіць яе ў яго замак. Каханы паспяшаўся на дапамогу. Забіўшы ненавіснага пана, маладыя сабраліся бегчы, але прачнулася вартавога, і юнак, загадаўшы Галіне схавацца, адвеў пагоню.
Доўга чакала дзяўчына свайго жаніха, але так і не дачакалася. Успомніўшы пра люстэрка, яна зазірнула ў яго і ўбачыла ляжачага на зямлі юнака. У роспачы выпусціла дзяўчына люстэрка і там, дзе ўпалі серабрыстыя аскепкі, зазіхацелі возера: з самага вялікага ўтварылася возера Нарач, сама ж дзяўчына ператварылася ў чайку, якая да гэтага часу кружыць над вадой і кліча свайго каханага.
што не было Нарачы тут, не было Баторына і Мястра. Не было гэтых бялявых прыбярэжных бяроз, крыку чаек і выбеленых стагоддзямі аблокаў. Была толькі гінула, чорная зямля, як і яе ограбленная лес. І жыла на гэтай зямлі непрыгожая, як і сама зямля, дзяўчына Аленка. Але душой была Аленка святлей за самы белы дзень – столькі непрыкметнага хараства таілася ў ей.
Радаваліся дабрыні дзяўчыны простыя людзі, не раз сушыла яна слезы іх горкіх няшчасцяў. І ўсім сэрцам палюбіў непрыгожую дзяўчыну хлопец-прыгажун. Толькі сярод людзей былі і злыя людзі. Яны дакаралі, павучалі яго: «Не трэба мець вачэй, каб бачыць, якая непрыемная твая выбранніца».
Захліснула пакутай, смуткам параненае сэрца. Да рассветных зорь хлопец насіў па зямлі чорную смутак, і яна лілася з сэрца журботнай, сумнай песняй. І столькі непадробнага пачуцця было ў яе простых словах, столькі жадання надзяліць прыгажосцю ўвесь свет! Не магла песня не крануць сэрца добрага чараўніка. І ен, расчувствовавшись ею да слез, вырашыў дапамагчы бядзе юнакі: падараваў яму чароўнае люстэрка.
Посмотрелась ў люстэрка Аленка – прыгажуняй стала. Пасвятлела на чорнай зямлі ад яе дзіўны прыгажосці. У сведкі іх шчасця склікаў юнак ўсіх добрых людзей. Упершыню яго сэрца спявала пра шчасце. Аднак нядоўгім было яно.
Пачуў пра цуд князь з палаца. Зайздрасцю засвяціліся хітрыя вочы, калі прыгажуня пераступіла княскі парог. Гэта скарб за ўсе мае даражэй, – толькі і сказаў князь. Закаханых разлучылі. Праклінаючы сваю прыгажосць, жорстка пакарала ў палацы князя чароўнае люстэрка дзяўчына: разбіла яго, і ў шумным радасным гомане прыснуло яно дробнымі асколкамі-пырскамі. І там, дзе ўпалі асколкі, імгненна з’явіўся крыніца, забілася паспяхова і бурна.
Пад хвалямі, празрыстымі і светлымі, як само каханне, хаваў ен княскі палац. А калі пенныя хвалі супакоіліся, вачам людзей адкрыўся цуд: раскінулася перад імі вялізнае блакітнае возера. І тыя, хто глядзеўся ў яго, прыгажэлі душой і сэрцам. А Нарач – значыць, названая хлопца, кажуць людзі. У кожнай казцы прыгажосць і каханне, каханне і трагедыя…
што даўным-даўно ў гэтых цудоўных маляўнічых месцах жылі працавітыя, адкрытыя душой і сэрцам, людзі. Беражліва і з любоўю ставіліся да лясоў, азераў, лугах і палях, як да сваей роднай маці, якая іх выпестовала і ўзгадавала. Разумелі мову птушак і звяроў, шолах лісця і травы, плескат азерных хваль.
У гэтым Богам береженом краі, на ўскрайку густога лесу, стаяла весачка, у якой жыла дзяўчына-прыгажуня, быццам бы народжаная сонцам. Імя яе было Нара. Многія аглядваліся на яе, ды толькі сэрца Нары было аддадзена адзінаму каханаму чалавеку – Рочу. Рочь – хлопец высокі, стройны, моцны, працавіты. Бог надзяліў яго добрай, светлай душой і чароўным дарам майстраваць прадметы, якія валодаюць цудадзейнай сілай.
Вельмі ен любіў сваю Парушэння, дня не мог пражыць без яе. Моцна хацелася Рочу зрабіць каханай якой-небудзь незвычайны цудоўны падарунак. Дзе б ен не быў: у лесе, на недалекай речушке, у полі – адусюль прыносіў дадому чароўныя кропелькі расы і крынічныя пясчынкі, якія свяціліся першымі праменьчыкамі сонца, пераліваліся колерамі вяселкі, месяцовым водбліскам ракі. І калі кропелек-пясчынак сабралася шмат, Рочь адліў з іх цудоўнае люстэрка, якое стала валодаць цудадзейнай сілай – магло прадказваць лес чалавека.
Аднойчы, на чароўную купальскую ноч падарыў Рочь сваей каханай Наре гэта цудоўнае люстэрка, сказаўшы: « Беражы яго, яно чароўнае, у ім ты можаш убачыць тое, што чакае цябе наперадзе!» Паглядзеўшы ў яго, дзяўчына ўбачыла вялікае возера колеру блакітнага неба і самотна парящую чайку над ім, але нічога не зразумела з гэтага бачання.
Скончылася дзівосная Купальская ноч, маладыя хлопцы і дзяўчаты разыходзіліся па хатах і ў гэты час адкуль ні вазьміся з«явіўся на беразе возера страшны Змей. З чужых краеў приползло цуд брыдкае, страшыдла рагатая. Спадабалася яму чароўнае возера ў бурштынавых берагах і ен пасяліўся ў ім. Счарнеў возера, высахлі лесу на берагах яго, нават сонейка не з»яўлялася з-за чорных аблокаў. Стала змрочна, няўтульна, страшна ў гэтых краях.
З таго часу пачалі знікаць мясцовыя прыгажуні: птушкі паляцелі, танцорки, майстрыхі лепшыя. Пойдзе да возера якая-небудзь, таму не вяртаецца. У многія дамы прыйшла бяда. Пайшлі чуткі, што вадзяны Змей, якога празвалі Горебедом, дзяўчат забірае да сябе ў возера на забаву.
Адзін раз у годзе, у летнюю купальскую ноч, калі поўню. залівае возера срэбным святлом, Змей выпускае сваіх нявольніц да ўзыходу сонца. І водзяць яны карагоды, ткуць-вышываюць, гуляюць на дудочках, ды песні спяваюць сумныя. І так тужліва-жаласліва яны выводзяць мелодыю сваімі пяшчотнымі галасамі, што людзі, не гледзячы на страшнага Змея, усе роўна прыходзяць у купальскую ноч да возера, каб паслухаць іх крыштальнае спевы.
Прыйшла і Нара з сяброўкамі паслухаць цудоўныя спевы. Плакалі і не заўважылі, як Змей выйшаў з вады і падкраўся да дзяўчат; схапіў самую прыгожую з іх – Вонкі – і ў ваду.
Даведаўся Рочь пра гора страшнае, кінуўся да возера, ды нічога не мог зрабіць: возера глыбокае, дзе знаходзіцца пячора Змяя – не ведае. Тады змайстраваў ен сабе гуслі чарадзейныя, са звонкімі струнамі; стаў гуляць так, што зямля скалыналася, падымаліся вялікія хвалі, возера выходзіла з берагоў.
Не стала нідзе спакою ад гэтых гукаў Змяю Горебеду. І выйшла пачвара з вады, і крыкнуў Рочь:
– Вярні мне маю нявесту, Парушэння каханую, а сам выбірайся з гэтых месцаў!
– Калі хочаш атрымаць Парушэння назад, ты павінен аддаць мне свае чарадзейныя гуслі і стаць такім жа як я!
– Я павінен стаць Змеем?!
– Так! Ты прымеш мае аблічча, а я стану чалавекам, і буду жыць на зямлі, сярод людзей: буду працягваць несці зло і гора ў гэты свет.
Рочь зрабіў выгляд, што пагадзіўся на гэта. Змей адпусціў Парушэння і запатрабаваў у Rocha аддаць яму гуслі. Але ў апошні момант юнак змог ударыць па струнах з апантанай сілай. Ад пранізлівых гукаў Горебед зваліўся нежывым. І ўсе ж праклен пачвары паспела адбыцца: Рочь ператварыўся ў Змея, але душа яго засталася ранейшай: добрай і спагаднай.
Ен не губіў людзей, а дапамагаў ім. Аднойчы зімой некалькі рыбакоў праваліліся пад лед, ніхто не мог ім дапамагчы. Іх крыкі аб дапамозе пачуў Рочь. Ен выграб на беразе дзве жмені зямлі і насыпаў у возера, на гэтым цудадзейным пяшчаным востраве і выратаваліся рыбакі. З тых часоў у народзе сталі называць Роча Добродаром.
Нара не змагла перажыць расстання з каханым. Доўга плакала яна, гледзячы на падарунак Роча – чароўнае люстэрка, успамінала далікатныя сустрэчы і добрыя, крыху сумныя, вочы свайго каханага. Выпала чароўнае люстэрка з аслабелых рук, пырснула яно дробнымі асколкамі – праменьчыкамі. І там, дзе ўпалі асколкі, імгненна забілі бурлівыя крыніцы-крынічкі, напаўняючы возера светлай і празрыстай, як сама любоў Нары і Роча, вадой.
А дзяўчына ператварылася ў белокрылую чайку, якая да гэтага часу летае над азерамі, няўцешна плача і кліча свайго каханага… Імены закаханых, зліўшыся разам, далі назву возера Нарач, на берагах якога калі-то юныя Нара і Рочь святкавалі Купалле.
Непадалек ад возера Нарач размясцілася маляўнічае азярцо Знак, якое ўтварылася на месцы, дзе Змей Добродар браў зямлю. А там, дзе гэтая зямля лягла, з’явіўся востраў – Востраў Змяя Добродара.
posmotrim.by
Некалі, даўно–даўно, сярод блакітных азёр, на вялікай гары стаяў прыгожы горад, умацаваны башнямі. А сярод горада ўзвышаўся замак. Жыў у гэтым замку багаты князь Дзвін. У бітвах ён заўсёды перамагаў ворагаў, усе ў замку дрыжалі перад ім. Багацце, слава, улада – усё ў яго было, але князь сумаваў. Усе ведалі: ён хмуры і злосны таму, што няма ў яго сына. Канчаўся слаўны род Дзвіна.
Была ў яго прыгожая дачка Дрыва, якую кахалі тры маладыя князі – Снуд, Ноў і Брас.
Аднойчы князь Дзвін са сваёй дружынай адправіўся ў паход. Дома засталася Дрыва са сваёй маці Друйкай. Дрыва пацяшалася з маладых князёў. Яна сказала ім, кожнаму паасобку, што пойдзе за таго, хто свой меч у саперніку пакіне. Снуд і Ноў рашылі забіць Браса. Яны зрабілі засаду на дарозе, па якой Брас павінен быў везці падарункі для князёўны. Брас нібы прадчуваў нядобрае і з падарункамі да Дрывы ў той вечар паслаў свайго слугу. Снуд і Ноў думалі, што забілі Браса, а яны забілі слугу. І накіраваліся ў замак. Але браты ведалі аб жорсткай умове князёўны: у жывых павінен застацца толькі адзін. Зноў зазвінелі мячы. Снуд трапіў у самае сэрца Нова, але і сам хутка памёр ад ран. Так загінулі абодва князі. Брас даведаўся пра гэта і прыехаў у замак. Дрыва выбегла яму насустрач: “Любы мой, – сказала яна, – бой закончыўся, браты твае загінулі.”
Паглядзеў на яе з пагардай горды Брас і адказаў: – “Злосная княжна! Тваё каханне мне не патрэбна.”- і пайшоў.
Прыгажуня Дрыва выбегла з замка і кінулася ў возера. Не вынесла вялікага гора яе маці і таксама хутка памерла.
Праз некаторы час вярнуўся з паходу князь Дзвін, але і ён нядоўга пражыў. Горадам кіраваць застаўся князь Брас. Слаўны гэта быў князь, вельмі справядлівы, але ўсё жыццё пражыў адзін.
Хочацца верыць: мабыць і праўда кіраваў тут некалі магутны князь Дзвін, і была ў яго дачка Дрыва, якую кахалі тры маладыя князі Снуд, Ноў і Брас. Ці не іх імёны жывуць у назвах самаго горада Браслава, рэк Дзвіны, Друйкі, азёр Дрывяты, Снуды, Навяты…
anna-minsk.livejournal.com
Шмат прыгожых легенд захавалася пра наш Нёман. Давайце прыгадаем адну з іх. Даўным-даўно, тысячы гадоў назад, з-пад вялізнага каменя, дзе б’е крыніца, нарадзіўся славуты асілак. Яго назвалі Нёманам. Жыў ён сярод лясоў дрымучых, лугоў шырокіх. Быў ён прыгожы, працавіты. Прыродзе, людзям, усяму жывому дабром плаціў. Па суседстве жыла рэчка Лоша. Была яна гультаяватая, ляжала ў цяньку ды сабою любавалася. Нікому ад яе не было ні радасці, ні карысці. Лоша часта заглядала да свайго суседа, дзівілася з яго стараннасці ды працавітасці. За маўклівасць называла яго Неманцом.
Цяпер ніхто і не ведае, не помніць, за што Нёману прыглянулася рэчка Лоша. Памятаюць толькі пра іх шыкоўнае вяселле. Гуляла на ім уся вялікая радня і жаніха, і нявесты. Каго там толькі не было! Гулялі, балявалі, маладым шчасця ды добрай долі жадалі. Скончылася вяселле, пачаліся будні. Трэба было жыць і працаваць.
Зноў Нёман-працаўнік не ведаў ні дня, ні ночы. Паіў, карміў, дапамагаў усім, хто да яго гарнуўся: і чалавеку, і зверу, і птушцы, і рыбе, і жыўнасці ўсякай. Цешыў сваім водным люстэркам прыбярэжныя лясы, палеткі, лугі, на сваіх магутных руках насіў лодкі, плыты, чоўны. Не адзін раз запрашаў на шырокі прастор і сваю красуню ненаглядную. Толькі тая заставалася абыякавая, раўнадушная да ўсяго. Па-ранейшаму не хацела падзяляць працу, нягоды і радасці свайго волата Нёмана.
Не па душы стала такое жыццё Нёману. Аднойчы цёмнай ноччу кінуўся ён наўцёкі ад гультаяватай Лошы. Дзе поплавам бег, дзе азярцом, дзе ў чарот хаваўся. I толькі потым у адкрытую асілак пайшоў да мора.
Прачнулася Лоша, а каханага няма. Толькі тады яна зразумела, як важна даражыць каханнем, даверам, працаю, як важна, каб цябе кахалі. Пачала даганяць любімага ўцекача, бегла па далінах ды па нізінах. Але сіл не хапала. Гукала, плакала, клікала на дапамогу, але ніхто не хацеў дапамагаць лянівіцы. Толькі праз некалькі кіламетраў пабачыла яна каханага. Хвалямі горкіх слёз кінулася Лоша ў абдымкі да свайго вернага асілка. Адчула, што жыць па-ранейшаму, ленавацца – значыць адной застацца, назаўсёды знікнуць, высахнуць. Пачала дапамагаць Нёману. З часам і людзі не абміналі яе, будаваліся на берагах Лошы. Пасля гэтага зажылі ў згодзе Нёман ды Лоша.
А Нёман-працаўнік і сёння ніколі не забывае родныя мясціны. Кожную вясну, кожную восень дажджлівую вяртаецца да маці сваёй – крынічкі, якая цячэ з-пад вялізнага каменя. Вяртаецца сюды, каб сустрэцца са сваёй Лошай, са сваёй маладосцю, каханнем.
Гэтая прыгожая легенда жыве і па сённяшні дзень.
А пра Нёман мы гаворым як пра славутую раку, як пра ўвасабленне лёсу беларускага народа, як пра помнік, раку-сведку. Невыпадкова Нёман справядліва суадносіцца з нашым нацыянальным гонарам, нашай гісторыяй, Бацькаўшчынай. Нёман для беларуса складае такі ж гонар, як і Волга для рускіх, Днепр для ўкраінцаў, Вісла для палякаў. Беларусы ўславілі магутны Нёман у песнях, паданнях, казках. У гонар Нёмана гучаць прыгожыя легенды, у якіх рака выступае заступніцай беларусаў, іх надзеяй і будучыняй. Бацька Нёман – так называюць у народзе слаўную раку.
(464 словы)
Паводле А. Махнача.
karotkizmest.by
ЛЕГЕНДА “АДКУЛЬ ПАЙШЛІ БЕЛАРУСЫ”
Здарылася гэта вельмі даўно, калі свет, у якім мы жывём, толькі-толькі зачынаўся. Зямлі тады яшчэ ні было. Усюды стаяла мёртвая вада, а пасярод яе тырчаў вялікі камень. Раптам насунулася навальніца і давай цаляць маланкамі проста ў камень. Ад вогненных стрэл пырснулі з каменя тры іскрынкі – белая, жоўтая, чырвоная. Упалі яны ў ваду. Закіпела, скаламуцілася вада, і ўвесь той стары свет памуціўся , аж нічога не стала відно. Калі ж навальніца аціхла, у свеце шмат чаго перамянілася: вада адступіла, усюды, як акінуць вокам, разляглася зямля. Неўзабаве ў вадзе і на зямлі завялося жыццё. З’явіліся рыбы, птушкі, усялякія звяры. Потым і чалавек завёўся. Праўда, цяпер ніхто не скажа, ці ён тут нарадзіўся , ці аднекуль прыйшоў.
Праз нейкі час першы жыхар завёў свае чалавечыя парадкі. Ці доўга ён жыў , ці мала, але займеў сваю сялібу, жонку. Шмат дзяцей. А прозвішча меў той гаспадар – Бай.
Калі прыйшла гадзіна памерці, паклікаў Бай да сябе сыноў і падзяліў усю сваю маёмасць. Нікога не пакрыўдзіў, толькі пра аднаго свайго сына – пра Белаполя – забыўся. Белаполь якраз на паляванне адлучыўся, а разам з ім былі любімыя бацькавыя сабакі – Стаўры і Гаўры.
Вярнуўся Белаполь з палявання, а браты яму кажуць: “Перад смерцю бацька падзяліў нам усю сваю маёмасць. А табе пакінуў сваіх любімых сабак. Ды яшчэ наказаў, каб ты адпусціў іх на волю. Аднаго – у правы бок, а другога – у левы. І колькі яны зямлі абягуць за дзень, дык уся гэта зямля будзе твая…”
Тады пайшоў Белаполь і злавіў дзве птушкі. Адна прыляцела з паўднёвага мора, а другая – з мора заходняга. Адпусціў ён першую птушку на поўдзень дый крыкнуў аднаму сабаку: “Злаві яе!”
Пасля падкінуў другую птушку на захад і загадаў другому сабаку: “Хапай яе!”
Як паляцелі тыя птушкі – адна ў адзін бок, а другая ў другі. Як пабеглі за птушкамі сабакі, ажно зямля закурылася.. І да сённяшняга дня сабакі тыя – Стаўра і Гаўра – назад не вярнуліся. А па іх слядах – рэкі пакаціліся: на захад – Дзвіна, на поўдзень – Дняпро.
Вось у гэтых абшарах і пачаў Белаполь заводзіць свае лады. Ад імя Белаполя бяруць свій пачатак людзі, імя якім – беларусы. І да сённяшняга дня яны жывуць каля Дзвіны і Дняпра, зямельку аруць ды жыта сеюць.
У кожным паданні ёсць зярнятка праўды.Так, беларусы склаліся ў адзіны народ з розных плямёнаў. Больш за паўтары тысячы гадоў назад на абшарах нашай краіны рассяліліся славяне: крывічы, дрыгавічы, радзімічы.
Вучоныя лічаць, што паўднёвую і цэнтральную частку Беларусі займалі дрыгавічы, Пасожжа – радзімічы, Падзвінне і паўночнае Падняпроўе – крывічы.
Назва “крывічы” пайшла ад прозвішча старэйшага роду Крыў, альбо ад словў “крэўныя” (блізкія па крыві). Дрыгавічы атрымалі назву ад слоў “дрыгва” (балота). Яны пражывалі ў сырой, балоцістай мясцовасці. Назва “радзімічы” паходзіць ад імя кіраўніка –Радзім.
Галоўным заняткам крывічоў, дрыгавічоў, радзімічаў было земляробства. Яны вырошчвалі жыта, проса, пшаніцу, лён, бабы, гарох, рэпу. Нашы продкі разводзілі кароў, свіней, коней, палявалі на лася, зубра, бабра, ваўка, дзіка, зайца, мядзведзя, розных птушак, збірали мёд, людзі самі шылі сабе абутак, адзенне, рабілі посуд, розныя прадметы, будавалі жыллё.
Побач з імі жылі старажытныя балцкія плямёны — продкі сучасных літоўцаў і латышоў. Але славянаў было больш. Яны мелі высокую культуру і таму здолелі аб’яднаць вакол сябе розныя плямёны. З цягам часу асобныя княствы — Полацкае, Тураўскае, Гарадзенскае, Менскае — аб’ядналіся ў адну буйную дзяржаву, якую назвалі Вялікім княствам Літоўскім. Літоўскім таму, што цэнтрам дзяржавы стаў горад Наваградак — сталіца тагачаснай Літвы, і ўсе вялікія князі паходзілі з гэтых зямель. Межы дзяржавы, як і ў паданні, раскінуліся ад Балтыйскага мора да Чорнага. I называлі сябе нашы продкі ў тыя часы ліцвінамі.
Беларусамі ж мы назваліся не самі. Імя нам далі суседзі. Яшчэ ў даўнія часы заходнееўрапейскія падарожнікі, складальнікі летапісаў і хронік пачалі называць нашу краіну Белай Руссю. Чаму так здарылася, дакладна ніхто не ведае. Адны кажуць, што белая — ад колеру льняной вопраткі і светлых валасоў. Іншыя сцвярджаюць, што белая — значыць вольная. Сапраўды, белы колер ва ўсе часы быў сімвалам свабоды духу, незалежнасці, высокіх хрысціянскіх памкненняў. Белы — колер Хрыста.
Беларуская дзяржава — ад часоў Полацкага княства і да заваёвы Вялікага княства Літоўскага Масквою — праіснавала амаль тысячу гадоў. Таму еўрапейцы, якія ўсю Усходнюю Еўропу ведалі як Русь, нашы землі з асаблівай павагаю называлі Белай Руссю.Спрыяла гэтаму і наша нацыянальная, дзяржаўная сімволіка. Белы сцяг з чырвоным пасам — сімвал незалежнасці, якую даводзілася бараніць і адстойваць цаною народнай крыві.
Сёння Беларусь займае межы значна меншыя, чым у часы Белаполя, калі беларусы толькі пачалі сяліцца тут. Але ўсе мы памятаем наша супольнае паходжанне і павінны шанаваць нашу багатую гісторыю. Гэта — наша вечная спадчына.
Крыніцы:
1.Спадчына маёй краіны. Ч.1 / склад.І.К.Грышкевіч. – 2-е выд. –Мазыр: Содейстие, 2066
2.belsoch.by
ЛЕГЕНДЫ АБ ПАХОДЖАННІ НАЗВЫ г.СМАРГОНЬ
Назве Смаргонь папярэднічалі наступныя назвы: Мядзведжая акадэмія, Мёртвы горад, Бастыён смерці. Але мы пагаворым аб сённяшняй назве горада – Смаргонь. Прапануем Вам некалькі легенд.
Легенда першая
У старажытныя часы вакол Смаргоні раслі дрымучыя лясы. Людзі навучыліся вырошчваць жыта і пшаніцу, але зямля, у асноўным, была пад лесам. Тады сталі раскарчоўваць лес і выкарыстоўваць гэтую зямлю пад пасевы.
Вечарамі, стомленыя, вярталіся жыхары сем’ямі дадому, садзіліся на “бервяно” /лаўку/ ля хаты і вялі гутарку сусед з суседам. Кожнаму хацелася ведаць, колькі адваяваў ад лесу зямлі сусед, які надзел.
Сусед, у сям’і якога было тры-чатыры сыны, гаварыў, што яны апрацавалі надзел велічынёй з “морг” – гэта 1/3 дзесяціны. А той сусед, у якога ў сям’і былі дочкі, сілы было менш, гаварыў, што яны апрацавалі толькі “гоні”, гэта значна менш чым “морг”.
Праезджыя, прабіраючыся праз дрымучы навакольны лес, гаварылі, што ехалі ў напрамку на “морг”, а іншыя выбіралі шлях у напрамку на “гоні”. Адсюль і пайшла назва – Смаргоні.
Легенда другая
Яна распавядае: калі высякалі лес, заставалася шмат пнёў. Прылады працы тады былі прымітыўныя і імі цяжка было весці раскарчоўку, таму людзі спальвалі пні, а на месцы раскарчовак сталі ўзнікаць смалакурні – прадпрыемствы, дзе з пнёвага асмолу гналі смалу, шкіпінар, дзёгаць. У жывой народнай мове захаваліся назвы для дзёгцю: смара, шмар. Калі людзі ехалі ў гэтыя мясціны, дзе былі смалакурні, то пыталіся адзін другога: “Куды ты едзеш?” – “Ды туды, дзе смару гоняць”. Вось адсюль і пайшло: на Смаргоні, у Смаргонь (еду).
Такім чынам, у выніку працоўнай дзейнасці людзей узяла пачатак назва горада Смаргонь, у старажытнасці – паселішча.
Легенда трэцяя
З’явілася ў ХVII стагодзі і звязана яна з паляваннем на мядзведзяў, калі багатыя паны Радзівілы за ўдалае паляванне ўзнагароджвалі зямлёй: каму “морг”, а каму – “гоні”.
Але Смаргонь ужо была вядома ў пісьмовых крыніцах у ХVI стагодзі, з часоў Люблінскай уніі. Таму першыя дзве легенды аб паходжанні Смаргоні больш праўдападобныя.
Мядзведжая акадэмія – назва-сінонім, ад промыслу лавіць і дрэсіраваць мядзведзяў.
Мёртвы горад – у гады першай сусветнай вайны г.Смаргонь быў разбураны і спалены.
“Бастыён смерці” – так называлі пазіцыі польскіх легіянераў, што размяшчаліся ў былых нямецкіх бетонных дотах у раёне Перавесся пад Смаргонню летам 1920г., якія штурмаваў Ян Фабрыцыус.
ds10smorgon.schools.by
Ян Матейко. Сигизмунд Август с Варварой в Радзивилловском дворце в Вильно (1867).1 декабря 1550 года Барбара стала королевой, несмотря на то, что Бона Сфорца, ненавидящая род Радзивиллов, прикладывала все усилия, чтобы Сейм её не короновал.
Для успешного решения этого вопроса Николай Радзивилл Чёрный специально ездил в Рим к папе. Королева –мать, не добившись своего, тайно покинула Краков, и уехала на родину – в Италию. Она забрала с собой весь свой двор, но оставила агентов с заданием отравить ненавистную невестку. Среди них был её личный аптекарь Монти, специалист по ядам, уроженец Флоренции. Его медленнодействующий яд за полгода погубил Барбару.
Уже на коронации она почувствовала себя нездоровой. Тяжкие предчувствия заставили ее прошептать епископу: «К иному, небесному венцу, скоро позовет меня Господь. Молите его, чтобы дал утешение моему господину и мужу после моей смерти». В мае 1551 года её не стало.
Читать далее Барбара Радзивилл или легенда о Черной даме (Часть 2) →
Храм Александра Невского на Военном кладбище в МинскеОдин из красивейших храмов в городе Минск, построенный в ретроспективно-русском стиле, находится на Военном кладбище в пяти минутах ходьбы от проспекта Независимости, недалеко от кинотеатра «Мир». Ныне это место расположено в центре города, а когда храм возводился, это была далекая окраина, которая называлась Долгим Бродом.
Церковь была построена в 1896-1898 гг. и освещена в честь Александра Невского (архитектор В. И. Струев). Это храм-памятник белорусским воинам, погибшим во время русско-турецкой войны 1877 – 1878 годов.
Читать далее История храма Александра Невского и легенда о «Белом генерале» →
Лошицкий парк, самый загадочный и таинственный в Минске, надежно хранит под кронами своих могучих деревьев не одну вековую тайну. Оказавшись сейчас в черте города, он смог сохранить элементы старой планировки, свою величавость и очарование. Мы можем прогуляться по липовой аллее XVIII века, увидеть на берегу протекающей здесь реки Лошы развалины водяной мельницы из красного кирпича и загадать заветное желание, дотронувшись до могучего 400-летнего дуба.
Этот дуб считается священным и излучает особую позитивную энергетику. В старину существовала традиция давать клятву верности возле этого могучего дерева, которое в народе прозвали «обручальным». Традиция продолжается и в наши дни. А еще, прикоснувшись к дубу, можно загадать свое самое заветное желание, но говорят, что дерево принимает просьбы только у открытых и добрых людей.
Летом 1905 года в Лошицком парке произошли драматические события, окруженные многочисленными легендами.
Читать далее Тайны Лошицкого парка →
В устном народном творчестве Беларуси клады делились на две группы: заклятые и хорошие. Первые охранялись специальными непреодолимыми заклятиями и нередко нечистой силой. У белорусов существовала целая «армия» нечистивцев.
Полевик охранял клады, спрятанные в поле. Появлялся он или в виде сумрачной холодной тени, или сильного солнцепека, пугал искателей кладов диким хохотом или эхом.
Лесовик же, охранявший лесные клады, мог принимать облик старца с бледным лицом и огромными немигающими глазами.
А вот уже Кладник владел кладами с приусадебных участков. Он носил одежду и обувь из золота и серебра, но был страшно скупым: в серебряном мешке носил корки хлеба, выпрошенные у людей. Подловив момент, когда владелец едва прикрывал клад землей, Кладник тянул их обоих в глубину земли. И в то же время он час от часу любил неожиданно показывать людям горы золота или серебра.
А что придумывали наши предки, если надо было откопать заклятый клад, а заклятья никто не знал? Тогда использовали чудодейственную силу некоторых растений. Например, плакун–траву необходимо было привязать к ноге немого петуха, и он обязательно запоет в необходимом искателю месте.
Читать далее Хранители кладов →
Каждый европейский город имеет рыночную площадь с ратушей. Минск не исключение. Белоснежное здание ратуши украшает одну из самых красивых площадей Минска — площадь Свободы. Именно эта площадь с XVI века определяла архитектурный облик Верхнего города. В разные периоды истории она называлась по-разному: «Верхний рынок», «Ратушная площадь», «Соборная площадь», «Площадь Свободы» и т.д. В XVI-XIX веках на нынешней площади Свободы находился административный, торговый и культурный центр города.
Своим появлением ратуша обязана Магдебургскому праву, которое пожаловал Минску в 1499 году великий князь литовский Александр. Магдебургское право пришло к нам из немецкого Магдебурга, где еще в XII веке был сформулирован кодекс законов городского самоуправления. Уже в XIV веке с этим кодексом познакомились в Великом княжестве Литовском, а еще через столетие самоуправление стало основой городской жизни в Минске. Минская ратуша стала символом независимости города. В здании ратуши проходили заседания магистрата или рады – органа городского самоуправления.
В течение XVI-XIX веков здание Минской ратуши неоднократно перестраивалось и в конце XVIII века приобрело черты классицизма. В 30-х годах XIX века здесь размещалась и музыкальная школа, а с 1844 по 1851 годы — городской театр. По праздничным дням на открытой галерее второго этажа играл городской оркестр.
Читать далее Минская ратуша — площадь Свободы →
Анна Катажина СангушкоВ нашей истории можно найти немало удивительных и красивых историй любви, хотя далеко не все влюбленные смогли соединить свои судьбы.
Трагичной оказалась любовь в жизни Анны Сангушки Радзивилл и Кароля Станислава Радзивилла.
Рано осиротевшая дочь князя Геронима Сангушко была взята из монастыря королевой Речи Посполитой Мари д’Аркьен и стала ее придворной дамой. Однажды сестра короля Яна Собесского, родственница Анны, пригласила ее в Несвиж.
Собираясь в костел, хозяйка попросила ее одеть самое лучшее платье, заявив, что они будут присутствовать на венчании. И только в храме девушка поняла, что речь шла о ее собственном венчании.
Старая хозяйка Несвижа узнала, что ее 23 летний сын встречается с простолюдинкой по имени Аннуся и хочет на ней жениться, сделать княгиней, вопреки правилам и традициям своего сословия. Мать решила спасти сына.
Читать далее История любви, вдохновившая Шуберта →
К. Флавицкий. «Княжна Тараканова»Княжна Тараканова!.. Она никогда так не называлась; это позднейшая народная и историческая легенда. С этим именем она вошла в историю, хотя, может быть, о нем не знала.
Дочь Петра I Елизавета Петровна взошла на трон после смерти Анны Иоанновны в 1741 г. Год спустя ее тайным мужем стал граф Разумовский (сын украинского казака, красавец певчий Алексей Розум, которого привезли в Петербург с Черниговщины за его красивый голос).
В 1745 г. у тайных супругов родилась дочь Августа, которой родители дали фамилию Тараканова. По обычаям тех лет на настоящую она не имела права. Августа стала прототипом для будущей самозванки.
В 1764 г. Екатерина II поставила на польский трон своего очередного любовника Станислава Понятовского. Гордой польской шляхте, веками враждовавшей с Россией, это откровенно не понравилось. В Польше была образована Барская (от города Бар в Подолии) конфедерация, начавшая вооруженную борьбу с Понятовским и вскоре потерпевшая поражение. Надо было искать другие методы борьбы…
Одним из активных деятелей Барской конфедерации был Кароль Станислав Радзивилл, воевода виленский, богатейший польский магнат, известный по прозвищу «Пане Коханку». У него в запасе было секретное оружие для борьбы с Екатериной. Этим оружием стала красавица самозванка.
Читать далее Княжна Тараканова и Пане Коханку →
www.poznaibelarus.by
Легенды i паданнi аб Беларусi
Здарылася гэта вельмі даўно, калі свет, у якім мы жывём, толькі-толькі зачынаўся. Зямлі тады яшчэ ні было. Усюды стаяла мёртвая вада, а пасярод яе тырчаў вялікі камень. Раптам насунулася навальніца і давай цаляць маланкамі проста ў камень. Ад вогненных стрэл пырснулі з каменя тры іскрынкі – белая, жоўтая, чырвоная. Упалі яны ў ваду. Закіпела, скаламуцілася вада, і ўвесь той стары свет памуціўся , аж нічога не стала відно. Калі ж навальніца аціхла, у свеце шмат чаго перамянілася: вада адступіла, усюды, як акінуць вокам, разляглася зямля. Неўзабаве ў вадзе і на зямлі завялося жыццё. З’явіліся рыбы, птушкі, усялякія звяры. Потым і чалавек завёўся. Праўда, цяпер ніхто не скажа, ці ён тут нарадзіўся , ці аднекуль прыйшоў.
Праз нейкі час першы жыхар завёў свае чалавечыя парадкі. Ці доўга ён жыў , ці мала, але займеў сваю сялібу, жонку. Шмат дзяцей. А прозвішча меў той гаспадар – Бай.
Калі прыйшла гадзіна памерці, паклікаў Бай да сябе сыноў і падзяліў усю сваю маёмасць. Нікога не пакрыўдзіў, толькі пра аднаго свайго сына – пра Белаполя – забыўся. Белаполь якраз на паляванне адлучыўся, а разам з ім былі любімыя бацькавыя сабакі – Стаўры і Гаўры.
Вярнуўся Белаполь з палявання, а браты яму кажуць: “Перад смерцю бацька падзяліў нам усю сваю маёмасць. А табе пакінуў сваіх любімых сабак. Ды яшчэ наказаў, каб ты адпусціў іх на волю. Аднаго – у правы бок, а другога – у левы. І колькі яны зямлі абягуць за дзень, дык уся гэта зямля будзе твая…”
Тады пайшоў Белаполь і злавіў дзве птушкі. Адна прыляцела з паўднёвага мора, а другая – з мора заходняга. Адпусціў ён першую птушку на поўдзень дый крыкнуў аднаму сабаку: “Злаві яе!”
Пасля падкінуў другую птушку на захад і загадаў другому сабаку: “Хапай яе!”
Як паляцелі тыя птушкі – адна ў адзін бок, а другая ў другі. Як пабеглі за птушкамі сабакі, ажно зямля закурылася.. І да сённяшняга дня сабакі тыя – Стаўра і Гаўра – назад не вярнуліся. А па іх слядах – рэкі пакаціліся: на захад – Дзвіна, на поўдзень – Дняпро.
Вось у гэтых абшарах і пачаў Белаполь заводзіць свае лады. Ад імя Белаполя бяруць свій пачатак людзі, імя якім – беларусы. І да сённяшняга дня яны жывуць каля Дзвіны і Дняпра, зямельку аруць ды жыта сеюць.
У кожным паданні ёсць зярнятка праўды.Так, беларусы склаліся ў адзіны народ з розных плямёнаў. Больш за паўтары тысячы гадоў назад на абшарах нашай краіны рассяліліся славяне: крывічы, дрыгавічы, радзімічы.
Вучоныя лічаць, што паўднёвую і цэнтральную частку Беларусі займалі дрыгавічы, Пасожжа – радзімічы, Падзвінне і паўночнае Падняпроўе – крывічы.
Назва “крывічы” пайшла ад прозвішча старэйшага роду Крыў, альбо ад словў “крэўныя” (блізкія па крыві). Дрыгавічы атрымалі назву ад слоў “дрыгва” (балота). Яны пражывалі ў сырой, балоцістай мясцовасці. Назва “радзімічы” паходзіць ад імя кіраўніка –Радзім.
Галоўным заняткам крывічоў, дрыгавічоў, радзімічаў было земляробства. Яны вырошчвалі жыта, проса, пшаніцу, лён, бабы, гарох, рэпу. Нашы продкі разводзілі кароў, свіней, коней, палявалі на лася, зубра, бабра, ваўка, дзіка, зайца, мядзведзя, розных птушак, збірали мёд, людзі самі шылі сабе абутак, адзенне, рабілі посуд, розныя прадметы, будавалі жыллё.
Побач з імі жылі старажытныя балцкія плямёны — продкі сучасных літоўцаў і латышоў. Але славянаў было больш. Яны мелі высокую культуру і таму здолелі аб’яднаць вакол сябе розныя плямёны. З цягам часу асобныя княствы — Полацкае, Тураўскае, Гарадзенскае, Менскае — аб’ядналіся ў адну буйную дзяржаву, якую назвалі Вялікім княствам Літоўскім. Літоўскім таму, што цэнтрам дзяржавы стаў горад Наваградак — сталіца тагачаснай Літвы, і ўсе вялікія князі паходзілі з гэтых зямель. Межы дзяржавы, як і ў паданні, раскінуліся ад Балтыйскага мора да Чорнага. I называлі сябе нашы продкі ў тыя часы ліцвінамі.
Беларусамі ж мы назваліся не самі. Імя нам далі суседзі. Яшчэ ў даўнія часы заходнееўрапейскія падарожнікі, складальнікі летапісаў і хронік пачалі называць нашу краіну Белай Руссю. Чаму так здарылася, дакладна ніхто не ведае. Адны кажуць, што белая — ад колеру льняной вопраткі і светлых валасоў. Іншыя сцвярджаюць, што белая — значыць вольная. Сапраўды, белы колер ва ўсе часы быў сімвалам свабоды духу, незалежнасці, высокіх хрысціянскіх памкненняў. Белы — колер Хрыста.
Беларуская дзяржава — ад часоў Полацкага княства і да заваёвы Вялікага княства Літоўскага Масквою — праіснавала амаль тысячу гадоў. Таму еўрапейцы, якія ўсю Усходнюю Еўропу ведалі як Русь, нашы землі з асаблівай павагаю называлі Белай Руссю.Спрыяла гэтаму і наша нацыянальная, дзяржаўная сімволіка. Белы сцяг з чырвоным пасам — сімвал незалежнасці, якую даводзілася бараніць і адстойваць цаною народнай крыві.
Сёння Беларусь займае межы значна меншыя, чым у часы Белаполя, калі беларусы толькі пачалі сяліцца тут. Але ўсе мы памятаем наша супольнае паходжанне і павінны шанаваць нашу багатую гісторыю. Гэта — наша вечная спадчына.
ossad2.schools.by
Дата: 8 декабря 2017 в 10:56, Обновлено 10 февраля в 18:34
Источник: drevasusvetu.wordpress.com
sadbolshevik.schools.by